“Dolanık olmak, basitçe bir ötekiyle dolanmış olmak, ayrı varoluşların birleşmesi değil, ancak bağımsız, kendi içinde kapalı bir varlığın olmayışıdır. Varoluş tekil/bireysel bir mesele değildir.”
Karen Barad, Meeting the Universe Halfway

Kavram literatüre yaygın olarak fizik kökenli bir araştırmacı olan Karen Barad’ın 2007 tarihli  kitabıyla girmiştir. Kökenini kuantum fiziğindeki “quantum entanglement (kuantum dolanıklık)”dan alan kavram, Barad’ın kullanımıyla “fenomenin nesnelerin üzerinde bir ontolojik öncüllüğü” (Barad : 315) olduğu fikrinin sosyal bilimler literatürüne tezahürü olarak ele alınabilir. Agential Realism yaklaşımı üzerinden ele alınan dolanıklık, ilişkilerin belirli ve öncül özellikleri olan nesneler arasında kurulduğu fikrini reddedip, bunların nesnelerin üstünde birer fenomen olarak ele alınmasını vurgular. Fizikteki karşılığıyla bir benzetme kuracak olursak, dolanık bir kuantum sistemi ayrı ayrı ‘parçalarının’ özelliklerine bakarak tasvir edemezsiniz. Tam aksine, ancak sistemin bütününe bakarak tekil parçalara dair kullanışlı bilgiye erişebilirsiniz. Barad bunun metafiziksel şekilde genişletilmesini savunur ve nesnelerin tekil-içkin özelliklerindense, nesnelerin başka nesnelerle olan dolanıklığında (ilişkiselliğinde) ortaya çıkan fenomenlerin, nesnelerin ontolojisine öncüllüğünü  vurgular. Bir başka deyişle, nesnelerin özelliklerinin başka nesnelerle olan dolanıklıklarında belirlendiğini savunur. Burada kavrama dair iki noktaya vurgu yapmak gerekiyor. Kuantum dolanıklık her sistemin illa ki dolanık olması gerektiğini öne sürmez. Yani aslında yalnızca kendisine bakılarak da özelliklerine dair kullanışlı bilgi edilebilecek nesneler vardır. Ancak buradaki önemli nokta, bunların daha genel bir olası durumun özel-tekil tezahürleri olduğudur. Dolayısıyla temel varsayımımız ve kuramımız, bu nesnelerin tanımlarının kendiliğinde değil, içinde bulundukları ilişkiler ağı üzerinden kurulması gerektiğidir. Bu ilişkiler ağı içerisinde kendiliğinde var olan nesneler de olacaktır, fakat bunlar daha genel bir ontolojik düzlemin özel altuzaylarıdır.

Yazar: Zeki Can Sesir
Editör: Selen Eren

---

Anahtar Kelimeler: Agential realism, Bilim felsefesi, Bilinç çalışmaları, Yeni materyalizm, The material turn.

---

Kaynakça 

Barad, K. (2007). Meeting the universe halfway: Quantum physics and the entanglement of matter and meaning. Duke university Press.

---

Okumuş olduğunuz içeriği akademik çalışmalarınız için yararlı bulacağınızı umuyoruz. Bu içerikten araştırmalarınızda faydalanmanız durumunda APA formatında hazırlanmış aşağıdaki alıntılama örneğini kullanabilirsiniz. Lütfen alıntı yaparken erişim adresinin açık bir şekilde belirtildiğinden emin olunuz. Araştırmalarınızda başarılar dileriz. 

Sesir, Z. C. (t.y.). Entanglement: Dolanıklık. S. Eren (Ed.) iris: Kitle Kaynaklı Türkçe STS Ansiklopedisi (Kış 2020 Yayını) içinde. Erişim adresi (Erişim tarihi): https://irisansiklopedi.net/2020/01/22/entanglement-dolaniklik/.